Çamet , refugjatet e fundit dhe trashegemia kulturore..

[Armend Qushku 2]

vxfrM1QOGUw

Kush eshte komuniteti i te debuarve nga Greqia me 1944? Mbi 100 mije came jane shperndare ne qytetet e
Shqiperise dhe kerkojne pas 56 vjet eksodi, rikthimin ne tokat e tyre. Rikthim qe vazhdon te kundershtohet
me force nga autoritetet greke. Por qe ka filluar te kerkohet gjithnje e me me force

Myrvete Shehut kane nisur t'i bejne shume vizita kohet e fundit. Po interesohen ca si teper per te. Vijne
njerez qe e pyesin per shendetin. Plaka 71 vjecare mbahet me mire se cilado prej bashkemoshatareve te
saj. Por jane shtuar kohet e fundit edhe ata qe vijne per te degjuar historite e saj aty ne nje apartament
te vogel, ne katin e peste te nje pallati ku banon prej vitesh se bashku me familjen e njerit prej
djemve. Nje shoqate qe grupon camet refugjate ne Shqiperi, prej pak kohesh ka nisur nje fushate te re
per mbledhjen e deshmive te njerezve qe kane pare me syte e tyre ngjarjet e qershor-nentorit te vitit te
larget 1944. Nga krahina e Camerise qe ndodhet ne Veri te Greqise, u spastruan me dhune rreth 23 mije
shqiptare myslimane, nga 60 mije qe ishte numri i pergjithshem i minoritetit shqiptar, ortodoks dhe
mysliman atje. Myrvete Shehu eshte njera prej te mbijetuarave. "Linda ne Paramithi, nje qytet qe
atehere kishte rreth 10 mije vete, shumica came ortodokse por edhe shume myslimane si dhe pak greke.
Im ate ishte Haxhi Shehu, hoxha i qytetit", tregon Myrvetja. Gruaja e moshuar e cila me 1944 ishte nje
vajze 15 vjecare, ka nje kujtese te habitshme per gjithcka qe ndodhi ne qytetin e saj ate vere te
nxehte. Gjerat kane ndryshuar gjate ketyre dekadave dhe se bashku me to edhe strukturat etnike, shifrat,
statistikat dhe politikat e jashtme. Por ata njerez te cilet prej mbi gjysme shekulli vazhdojne te jene
refugjate lufte ne nje atdhe qe eshte i tyri, por qindra kilometra larg vendit te origjines, akoma
vazhdojne ta permendin tragjedine qe i ka kapluar.


Myrvete Shehu duke treguar vendin e masakrave

Paramithia ishte nje qytet qe nuk ndryshonte thuajse fare nga qytetet e tjera shqiptare me 1944. Gjermanet
ishin ne terheqje e siper dhe trupat greke te ushtrise republikane (EDES) qe tashme i kishte kthyer armet
pushtuesit pas nje bashkepunimi te gjate me ta kunder te majteve te EAM-it, po pergatiteshin te merrnin ne
dorezim qytetin me te rendesishem te banuar nga minoriteti cam ne Greqi. Por pazari ishte bere me sa
duket pikerisht ne momentin kur EDES-i kishte vendosur te bashkohej me aleatet kunder gjermaneve. Gjenerali
famekeq Zervas, qe ishte edhe komandant i EDES-it u kishte kerkuar britanikeve qe ne kembim te
bashkepunimit kunder gjermaneve, trupat e tij te lejoheshin te "largonin" shqiptaret qe kishin
bashkepunuar me gjermanet ne Cameri. "Gjenerali Zervas, jo vetem qe largoi bashkepunetoret e nazisteve
nga Cameria sic kishte kerkuar, por ai e spastroi ate zone nga banoret shqiptare me nje zell dhe metoda te
tilla qe vetem ballkaniket mund t'i kuptojne", do t'i shkruante pak kohe pasi kishte perfunduar gjithcka,
Foreign Office-it koloneli Woodhouse - nje nga anetaret e Misionit Britanik ne Greqi.

"Me 26 qershor 1944, tellalli kishte lajmeruar se greket do te hynin ne qytet te nesermen, por kishin
thene se do te vazhdonim te jetonim sic kishim jetuar deri atehere", tregon Myrvete Shehu, deshmitare
okulare e ngjarjeve. Ajo mban mend se te nesermen askush ne kryeqendren e cameve nuk u shqetesua per
trupat e crregullta te gjeneralit Zervas qe zune me shpejtesi pikat strategjike te qytetit dhe te
rrethinave te tij. "Kujt i vajti mendja?", thote Myrvetja. Por nderkohe gjerat ishin percaktuar. "Kur
trokiten tek ne ishte pasdite", kujton ajo. "Isha vetem me babain dhe kur hapem deren pame se ishin tre
vete. Dy paramithiote ortodokse dhe nje tjeter nga nje fshat aty prane. Na folen greqisht dhe kerkuan qe im
ate te shkonte me ta. Babai pranoi por kur edhe une desha qe te shkoja me te, ata me rrahen ne syte e tij
me kamzhik dhe me urdheruan te mos dilja nga shtepia.
Kur u kthye ime me, shkoi tek dhespoti, kryeprifti i Paramithise por ai na i preu shpresat. Kishin nisur te
grumbullonin edhe burrat e tjere ne te gjitha shtepite e myslimaneve", tregon gruaja qe ka pare me syte e saj
masakren e pare dhe me te renden te kryer ne pabesi te plote nga greket. "I mblodhen ne oborrin e shkolles.
Shtepia jone ishte fare prane dhe gjate gjithe nates degjuam te frikesuara sa s'ka klithmat e llahtarshme
te torturave dhe gjymtimeve. Disa gra qe u thirren nje jave me vone nga greket per te pastruar shkollen nga
te vdekurit, thane se sterkalat e gjakut te te ekzekutuarve arrinin deri ne lartesite e mureve te
oborrit. Kufomat u lane jashte per dekompozim ne ate qershor pervelues dhe vetem pas shume ditesh i
groposen diku", kujton me tmerr plaka. Vecanerisht mbi disa nga te vraret ishin kryer makabritete te verteta.
"Tim ate qe gjate kohes se pushtimit gjerman, si hoxhe qe ishte, e kishin caktuar ne kryesine e qytetit e
varen ne nje cengel. Ngaqe ishte i beshem, perdoren thikat per t'i prere here pas here ndonje cope mishi
dhe talleshin me njeri tjetrin sic bejne kasapet kur shesin bagetite: A do nje thele nga Haxhi efendiu? Sa
kile do? E do kofshe apo do melci? Urrejtja e atyre njerezve s'kishte kufi", kujton e perlotur 71
vjecarja. Gjithcka ndodhi brenda nates se 27 qershorit ndonese dridhmat e masakres vazhduan per muaj me
radhe. Apelit perfundimtar i mungonin 703 burra e pleq dhe 212 gra e femije vetem ne Paramithi. Shifra totale
e te vrareve edhe ne qytetet e tjera, Filat, Parge, Margellec, Gumenice dhe ne rreth 68 fshatra te
rrafshuara pertoke i kalonte te 2000 vetet. Po kaq e mbase edhe me shume vdiqen ne dimrin e eger te vitit
1944 ne kampet e atyperatyshme qe u ngriten ne Tirane, Vlore, Delvine, Sarande, Fier dhe ne qytetet e tjera shqiptare.

Myrvetja mban mend se askush nga moshataret e saj ne qytet nuk e mendonte se do te ndodhte keshtu. "Fqinje
e shtepise sone ishte nje familje greke me te cilet shkonim shume mire. Ata me strehuan ne oxhakun e
shtepise se tyre per shume dite", tregon ajo. Me ne fund se bashku me te emen, Myrvetja vendosi te marre
ne sy rrezikun dhe te largohet nga qyteti. "Ikem zbathur permes pronave tona. Nuk kishim asgje me vete.
Por prane nje ullishteje na kapen perseri po ata qe kishin ardhur per te marre babain dhe na mbajten te
burgosura per 6 muaj rresht se bashku me 400 gra e vajza te tjera te Paramithise. Perdhunimet vazhdonin
rregullisht dhe te vetmit qe afroheshin per te na dhene dicka per te ngrene ishin anglezet. Me ne fund,
ne nentor, aty nga data 8, na vune perpara dhe pasi na pyeten nese donim te iknim ne Kajro apo ne Shqiperi,
na vune ne marshim me kembe drejt Konispolit". Vargjet e refugjateve qe nisen te hyjne ne Shqiperine qe po
pergatitej te clironte kryeqytetin, nuk shkaktuan bujen qe do te benin nese e gjithe kjo do te ndodhte
ne kohe paqeje. Ne ato dite ishin te shumte ata qe leviznin ne te dy anet e kufirit dhe ishte e veshtire
te dalloheshin te masakruarit nga gjermanet ne terheqje, nga fatzinj si camet qe ishin vene perpara
nga greket. "Ndersa ecnim ne kembe, disa oficere dhe ushtare greke na shoqeronin dhe na prinin udhen",
tregon Myrvetja. "Karvani yne u nis me 150 vete nga Paramithia. Ne fund kishim mbetur vetem 75. Te tjeret
kishin vdekur udhes nga te ftohtet dhe uria. Pasi kapercyem malet e Verves, greku na tregoi ne nje
drejtim: 'Pate, ine i patridha sas' (Shkoni, ai eshte atdheu juaj). Ne Konispol na prisnin partizanet e Shqiperise".

"Bashkepunim me pushtuesit". Ky eshte arsyeja me te cilen greket justifikojne akoma spastrimin e dhunshem
te Camerise me 1944 dhe 1945. Por Akademia e Shkencave te Shqiperise nuk mendon keshtu. Beqir Meta, nje
studiues i Institutit Historik te Akademise sone, thote se abuzimi me ceshtjen e bashkepunimit te cameve
me gjermanet ka qene dominues gjate gjithe ketyre viteve. "Vertet nje gjysmebatalion me came, ai i Nuri
Dinos, u bashkua me gjermanet, por ata ishin ne total vetem 300 vete dhe vepruan ne Shqiperi dhe jo ne
Greqi. Pastaj kolaboracioniste pati edhe ne radhet e grekeve. Vete gjenerali i ushtrise Republikane greke
EDES, Napolon Zerva, ishte per nje kohe te gjate bashkepunetor i gjermaneve derisa anglezet e binden te
bashkohet me aleatet", thote historiani Meta. Ai ka pergatitur edhe nje studim ne lidhje me marrdheniet
shqiptaro-greke, ne kuadrin e Akademise se Shkencave. "Kemi rreth shtate vjet qe kemi filluar te merremi me
problemin cam", thote Meta. Nga ana e tij, Luan Omari, shefi i departamentit te shkencave shoqerore thote se
midis akademise sone dhe asaj greke, ende vazhdon lufta e ftohte. Arsyeja eshte pikerisht kembengulja e
pales sone per t'u marre me studimin e ceshtjes came. "Ata nuk pranojne asnje lloj bashkepunimi me ne per sa
kohe qe ne do te kerkojme te zgjidhet problemi i Camerise", thote profesor Omari. Megjithate, vete
anetaret e komunitetit cam ne Shqiperi nuk jane fort te kenaqur me menyren sesi Akademia e ka shtruar
problemin e tyre ne Platformen e Zgjidhjes se ceshtjes kombetare qe u botua plot buje me 1998. Kryetari i
shoqerise "Cameria", Hilmi Saqe, thote se menyra e bute e zgjidhjes se ceshtjes sic e propozon Akademia -
ajo e konsideronte te zgjidhur problemin e shqiptareve te Greqise me hapjen atje te disa shkollave shqipe -
eshte madje shume me e bute edhe se versioni me i moderuar qe kerkojne vete camet. Megjithate, se fundi
po shfaqen shume shenja qe tregojne se po ndodh dicka qe mund te hape serish kapitullin e problemit cam qe
deri dje konsiderohej i mbyllur mes Shqiperise dhe Greqise. Per here te pare pas vitit 1923, parlamenti
shqiptar e mori sivjet ne shqyrtim ceshtjen came me ane te komisionit te tij te puneve te jashtme. Per
here te pare nje kryeminister shqiptar, e hapi temen tragjike te Camerise ne nje takim me kolegun grek.
Permendja e problemit cam nga kryeministri Meta ne takimin me grekun Simitis per pak sa nuk coi ne
acarimin e radhes se marrdhenieve mes dy vendeve. Nderkohe organizata e cameve ne Shqiperi ka nisur te
forcohet shume kohet e fundit dhe ka hapur dege ne te gjitha qytetet e Shqiperise, ne Kosove, ne vendet e
Evropes dhe se fundi edhe ne SHBA. Camet besojne se pas zgjidhjes se problemit me te madh shqiptar, atij
te Kosoves, tani ka ardhur radha e tyre qe te rikthehen ne shtepite e braktisura ketu e 56 vjet me
pare. Te shperndare thuajse ne te gjitha rrethet e Republikes, te dhenat per numrin e tyre jane
kontradiktore dhe te ndryshme nga nje burim ne tjetrin. Nese shifra zyrtare e cameve qe hyne ne
territorin shqiptar me 1944-45 ishte rreth 23 mije vete, shoqata qe grumbullon komunitetin aktualisht
thote se numri i tyre ne Shqiperi eshte jo me pak se 205 mije pas regjistrimit te fundit qe vete shoqata i
beri popullsise came me 1991. Studiuesi Beqir Meta i Akademise se Shkencave nuk beson nga ana tjeter qe
numri i komunitetit cam ne Shqiperi te jete me i madh se 100 mije vete. Shume me e madhe eshte perkundrazi
vlera e pasurive came. International Crisis Group, me qender ne Bruksel dhe Washington, e vleresonte ne Mars
te ketij viti ne rreth 2 miliarde dollare, pasurine e tyre ne Greqi. "Ne e dime se ky problem do te
zgjidhet. Ka ardhur koha te zgjidhet. Camet jane te vetmit refugjate lufte qe kane mbetur ne Evrope. Ne
kemi tapite dhe dokumentet e pronave tona atje te cilat ruhen edhe ne kadastrat e Greqise se veriut.
Qeverite greke nuk i kane prekur tokat tona sepse edhe ata vete e dine se ne nje dite do te kthehemi", thote
Hilmi Saqe, kryetari i shoqerise "Cameria" me qender ne Tirane. Ajo qe kerkojne sot sipas tij camet e
vendosur ne qytetet e Shqiperise eshte e thjeshte. "Kthim, ripronesim, demshperblim. Me e pakta qe mund
te pranojme eshte qe te kthehemi ne vendlindjen tone dhe te gezojme jo me pak te drejta nga c'kane edhe
greket e minoritetit ketu ne Shqiperi", thote kryetari. Myrvete Shehu, nje nga anetaret e
komunitetit cam qe i takon pjeses se atyre qe kane lindur vertet ne Greqi dhe qe ruajne kujtimet e vjetra
per tokat e tyre, nuk e pret me ndonje optimizem te papermbajtur per idene e kthimit. "Nese nje dite do te
hapet kufiri dhe do te na lejojne te kthehemi, vertet kam deshire te shkoj, por vetem sa per te pare edhe
nje here qytetin tim qe me behet shume here ne gjume", thote 71 vjecarja. Ajo e di se mosha e saj e shtyre
nuk mund t'ia lejoje luksin e nisjes se nje jete te re, nga e para ne token e saj. Sa per brezin e ri te
cameve qe linden dhe u rriten gjate ketyre 56 vjeteve ne Shqiperi, ata besojne ne enderren e "atdheut te
begate" qe u kane treguar gjate gjithe kesaj kohe me te rriturit. Nje enderr, e cila nese do te realizohet,
do t'u siguroje natyrisht, me shume prosperitet.

nga Sokol Shameti

[Armend Qushku 2]

Ky artikull eshte punuar nga dy shkrimtare angleze:
James Pettifer & Miranda Vickers

Një nga përshtypjet më shokuese të Epirit bashkëkohor, është zbrazëtia shpirtërore e kësaj province veriore greke, që për shqiptarët është e njohur si çamëria.
Pyje të tëra tashmë mbulojnë atë që dikur ka qenë një tokë e begatë, duke lënë thjesht ca vendbanime të shpërndara aty-këtu, të braktisura si rezultat i një historie të ashpër që ka përfshirë shqiptarët, sllavët dhe grekët e këtij rajoni, për shkak të etnicitetit apo besimeve të tyre politike.Shkretëtira që i kalon kufijtë, ka mbështjellë shumë fshatra që dikur kanë qenë të banuara nga shqiptarët etnikë, ose nga çamët, të cilët u detyruan të largoheshin nga shtëpitë e tyre në fund të Luftës së Dytë Botërore.Megjithatë, kanë mbetur ca dëshmi të palëvizhme të këtij rajoni dikur të populluar, në formën e shtëpive të shkatërruara, xhamive dhe ndërtesave të tjera, të cilat zgjaten që nga kodrat, apo nga skutat e izoluara, të fshehura nëntokë në rrethinat e vendbanimeve të reja.
Këto ndërtesa të vjetra të Epirit/çamërisë përbëjnë një nga zonat më të rëndësishme të grumbulluara gjeografikisht të monumenteve historike të periudhave veneciane dhe otomane në Evropën Juglindore.
Ato ekzistojnë në një rajon kompakt, që shtrihet në brendësi nga kufiri shqiptaro-jugor i 1913 në jug të Janinës dhe Artës, dhe poshtëë Vonitsas dhe Prevezës në bregdet.
Përveç teatrit të Dodonës, ekzistojnë edhe ca monumente nga periudha e lashtë. Rrënojat e pakta mbresëlënëse janë përqendruar në fortifikimet majë-kodrave të ilirëve, të cilët më pas u bënë themelet e kështjellave të mëdha veneciane dhe otomane si: Kalaja e Rogoit dhe Karavosstar-it. Ekzistojnë edhe një numër i konsiderueshëm monumentesh islamike të gjetur në gjithë Epirin, të cilat përfshijnë, xhaminë e bukur dhe të palëvizshme në liqenin e Janinës, ngrehinën ushtarake otomane në Pende Pigada, dhe shumë ura të mrekullueshme në Arta dhe kudo.
Mijëra shtëpi të thjeshta, shumica të pabanueshme, kanë mundur t i mbijetojnë disi historisë së dhunshme dhe tragjike të rajonit gjatë shekujve nëntëmbëdhjetë dhe fillimit të njëzetit.
Gjendja e turpshme e ruajtjes së shumicës së kësaj pasurie nga qeveria greke duhet të bëhet një çështje e shqetësimit ndërkombëtar.Pavarësisht se vitet e fundit është bërë shumë progres në deklarimet për t i ruajtur këto zona në qytetet greke, shumë ndërtesa historike dikur të banuara prej shqiptarëve janë shkatërruar që nga viti 1945.Në fshatra, kanë nisur disa punë restauruese që në themelet e ndërtesave si në kështjellën e Rogoi-t, por pjesa më e madhe e burimeve të vlefshme ndodhet në zonat si Dodona, e cila mund të zërë një vend në kanunin e miratuar të historisë greke.
Sidoqoftë, në këtë punë restauruese ekzistojnë ca shtrembërime trashanike të historisë së lashtë dhe moderne në informacionet që u jepen vizitorëve. Periudha ilire nuk përmendet kurrë, dhe natyra e përkatësisë etnike të drejtuesve si Mbreti Pirro, ose lihet në harresë ose shtrembërohet qëllimisht.
Fakti që fiset lokale gjatë periudhës së lashtë ishin një përzierje e grekëve dhe folësve jo grekë gjithashtu nuk thuhet.
Në periudhën moderne, natyra e shtrembërimeve të tilla bëhet edhe më negative. Kjo është veçanërisht periudha gjatë qeverisjes së Ali Pashë Tepelenës (1788-1823).
Shumë monumente otomane nuk kanë informacion as historik dhe as kulturor të vlefshëm për të gjithë llojet e turistëve.
Vetëm xhamitë e pakta mbijetuese janë cilësuar si muzeume , duke ndjekur kështu modelin e shpikur nga komunistët jugosllavë, pavarësisht ekzistencës së myslimanëve vëzhgues në shumë lokalitete.
Varrezat myslimane janë përdhosur vazhdimisht nga puna e ndërtimeve moderne, veçanërisht ndërtesat pranë rrugëve.
Në të njëjtën kohë shumica e punës restauruese është e financuar nga Bashkimi Evropian, që është në dijeni se fondet e BE-së, po përdoren për të nënshkruar projeksionin ideologjik të historisë nacionaliste greke.
Kriza më therëse nga e gjithë kultura arkitekturore çame, është pasuria private (shtëpitë) e tyre. Kjo është natyrisht e lidhur pazgjidhshmërisht me dështimin e qeverisë greke për ta zgjidhur si duhet këtë, me pronarët e vërtetë shqiptarë çamë.
Praktikat ndryshojnë në secilin lokalitet.
Në disa raste, shtëpitë historike që u përkisnin familjeve të çamëve të zhdukur, janë respektuar si monumente në zonat përkatëse, dhe nuk është ndërhyrë në to, edhe pse mund të kenë patur shumë nevojë për riparim.
Sidoqoftë të tjerat, shpesh janë përdorur në mënyrë të paligjshme për qëllime të papërshtatshme, si streha për kafshët e fermave.
Kudo shtëpi të tilla janë pushtuar nga pronarë të paligjshëm grekë ose nga emigrantë brenda për brenda Greqisë.
Në vende të tjera ka një numër të rëndësishëm shtëpish të vjetra të larta të shqiptarëve, ose kulla, të një cilësie arkikulturore mahnitëse, që kanë mbijetuar mes pyjeve dhe zonave me shkurre, për shkak se kanë qenë në zona të vjetra ushtarake afër kufirit shqiptar.
Monumentet më të rëndësishme urbane janë Paramithia dhe Margariti, dhe në qytete të vogla si Perdika. Paramithia ka një kullë të madhe çame, që gabimisht përshkruhet nga autoritetet lokale greke si "veneciane", si dhe një kështjellë otomane e krijuar mrekullisht, të cilën e pranojnë me vështirësi.
Margariti ka një numër të konsiderueshëm shtëpish private të mëdha, përfshi dhe banesën e vjetër të pashait otoman.
Ndërsa shtëpia e tij e re, është e mbuluar krejtësisht nga bimësia, saqë është e vështirë të shihet nga vizitorët.
Në disa disa zona, shtëpitë e çamëve, janë pushtuar ilegalisht nga ca grekë lokalë, madje edhe nga kisha ortodokse greke, dhe ato mund të përfundojnë me shkatërrimin ose restaurimin e papërshtatshëm të pasurisë çame.
Kështu ruajtja e trashëgimisë së madhe sociale dhe historike të çamërisë është ndërthur me problemin politik dhe ligjor të drejtësisë për pronarët e pasurive çame, dhe deklarimet për kompensim nga familjet e prekura nga gjenocidi i Zervas në vitet 1943-1944 dhe përpjekjet e hershme për spastrim etnik.
Strategjia në Epir e qeverisë pasuese greke ka qenë lejimi i një procesi të ngadalshëm dhe tepër të fshehur të erozionit të historisë dhe trashëgimisë çame, dhe zëvendësimi i saj me modernizmin grek.
Një proces i ngjashëm gjithashtu prej mijëra prona në Greqinë veriore, që u përkasin sllavo-maqedonasve, të cilët u detyruan të largoheshin nga Greqia pasi mbështetën palën humbëse në luftën civile greke 1944-1949. Në këto raste, Greqia shkel ligjin e Bashkimit Evropian dhe ligjin ndërkombëtar që aplikohet për pagimin e kompensimeve dhe kthimin e pasurisë për viktimat e luftës dhe të spastrimit etnik.
Arsyeja kryesore për vazhdimin e gjendjes së luftës nga parlamenti grek dhe kufizimet e paligjshme ndaj minoriteteve turke dhe sllavo-maqedonase, është që të shmanget një zgjidhje racionale e këtyre çështjeve dhe të mbrohet Greqia nga deklaratat financiare për kompensim.
Por nuk duhet të ndëshkohet vetëm Greqia për neglizhencën e pasurisë arkitekturale çame. Qeveria shqiptare gjithashtu ka treguar një shpërfillje të konsiderueshme për çështjet që lidhen me pronat e çamëve në Greqi. Vetëm pas botimit të një dokumenti britanik mbi statusin e pasurisë çame në Greqi në prill të 2002, Parlamenti shqiptar nisi të merrej me çështjen çame.
Pavarësisht nga një projekt për zgjidhjen e kompensimit dhe kthimit të pasurisë çame të miratuar nga grupi parlamentar i Partisë drejtuese Socialiste në mars të 2004, nuk ka patur asnjë përparim të mëtejshëm në këtë çështje.
Nëse qeveria e Tiranës vazhdon të shtyjë zgjidhjen e kësaj çështjeje, ajo do të bëhet përgjegjëse për ndëshkimin e mëtejshëm të pasurisë kulturore dhe historike çame dhe gojëdhënave mbi Epirin që po shfarosen.
Disa kritikë socialiste në Tiranë gjithashtu duhet gjithashtu të ngrenë zërin se kjo neglizhencë është bërë paralelelisht me indiferencën e treguar nga qeveria për ruajtjen e zonave historike otomane si Tregu i Korçës, brenda Shqipërisë.
Është në interesin e përgjithshëm të vetë shqiptarëve dhe kujtdo tjetër të shqetësuar për ruajtjen e trashëgimisë arkitekturale të Evropës juglindore, për të ndalur këtë proces të erozionit arkitektural. Neglizhenca e trashëgimisë kulturore çame nga qeveritë greke dhe shqiptare, tregon shpërfilljen dhe indiferencën e plotë ndaj ligjit ndërkombëtar dhe të BE-së, si dhe ndaj drejtësisë natyrore.
Greqia si anëtare e Bashkimit Evropian është ligjërisht e detyruar të respektojë të drejtat e minoritetit dhe të drejtat kulturore të minoritetit.Përsa i përket trashëgimisë së çamëve dhe minoriteteve të tjera në Greqi, duket se ka pak ose aspak respekt për kulturën e minoriteteve, kombinuar kjo edhe me politikë të sofistikuar dhe aktive të qeverisë e drejtuar ndaj erozionit apo asimilimit të plotë. Shumë ligje të BE-së asnjëherë nuk janë përshtatur si duhet brenda legjislacionit kombëtar në Athinë, dhe është një skandal që Greqia vazhdon të marrë fonde për projekte trashëgimie që në shumë instanca në Greqinë veri-përëndimore nxit shkatërrimin e elementit thelbësor të kësaj pasurie.
Është momenti që trashëgimia çame në Greqi të ndërkombëtarizohet siç duhet.
Rruga e mundshme për ata që kërkojnë të ruajnë këtë trashëgimi, është të kërkojnë përfshirjen e organizmave ndërkombëtarë si UNESCO dhe Monumentet në Rrezik (Monuments in Danger), apo organizatës britanike Ruani pasurinë e Evropës (SAVE Europe s Heritage), për ta detyruar Greqinë të njohë problemin dhe të ndërmarrë hapat e duhur për ta ndrequr këtë.
Shkatërrimi i këtyre ndërtesave po vazhdon të shtohet me një rritëm alarmues, dhe nëse nuk merren masa të shpejta, Evropa do të ketë humbur një pjesëz të mahnitshme të së kaluarës së saj otomane. Trashëgimia kulturore është gjithashtu e rëndësishme në marrëdhëniet ndërkombëtare.
Për shembull, shkatërrimi i statujave budiste nga talebanët në Afganistan në vitin 2001, u bë një faktor tepër i rëndësishëm në mobilizimin e opinionit ndërkombëtar kundrejt regjimit taleban, dhe në ndihmesën e një veprimi ushtarak humanitar të legjitimuar në këtë vend.
Në të njëjtën mënyrë, sulmet ndaj kishave ortodokse në veri të Qipros, vjedhja e ikonave dhe vandalizmi ndaj tyre, u morën në konsideratë për ilustrimin dhe përqendrimin e vëmendjes ndërkombëtare mbi çështjen e të drejtave të njeriut atje.
Politikat kulturore dhe orientimi ndaj të drejtave të minoriteteve i Greqisë moderne janë tepër të papajtueshme me anëtarësinë në Bashkimin Evropian dhe ligjin ndërkombëtar, kështu që qeveria dhe organizatat e shoqërisë civile në Shqipëri nuk duhet të kenë asnjë hezitim në ndjekjen energjike të të drejtave çame, ashtu si për të drejtat e të tjerëve.
Nëse Greqia nuk ndryshon politikat e saj aktuale, BE ka përgjigje të ndryshme për ta penalizuar Greqinë, si ato të aplikuara në krizat e mjedisit për nxjerrjen në breg të foleve të breshkave në ishullin jonian të Zakinthos. Financimi i BE-së u ndalua deri sa atje nuk pati më mospërputhje me ligjin e BE-së në ruajtjen e jetës së egër.
Nxitja e restaurimit të ndërtesave çame, është gjithashtu pjesë e një çështjeje më të njohur të çeljes së pasurisë otomane si pjesë normale e historisë moderne greko-evropiane.
Ajo gjithashtu mbyll çështjen e njohur të përmirësimit të të drejtave të njeriut dhe statusit ligjor të të gjithë shqiptarëve që jetojnë në Greqi. Arritjet kulturore të 500 viteve të qeverisjes turke asnjëherë nuk ka qenë subjekt i vlerësimit në Greqinë moderne.
Një autor që shkruante në volumin e referencave të besueshme "Guida Blu e Greqisë", kohët e fundit ka pohuar se nuk ka patur asnjë "arkeologji otomane në Greqi".
Në mënyrë që të asistojmë në lëvizjet për të restauruar zonat më të rëndësishme arkitekturale, nevojitet marrja e një numri hapash të qartë. Duhet të hartohet një inventar i hollësishëm i monumenteve çame, kështu që të bëhet e qartë për komunitetin ndërkombëtar kulturor se çfarë ndërtesash duhet të ruhen.
Nevojitet urgjentisht një regjistër qëndror kadastral mbi pronësinë e shtëpive para masakrave të vitit 1944.
Duhet të krijohet një hartë e hollësishme e çamërisë, ku të tregohen emrat e vendeve çame dhe emrat e vendeve moderne greke.
Gjuha shqiptare në Greqi është e kufizuar dhe ka nevojë për një njohje të përshtatshme të saj si një gjuhë minoriteti, po ashtu si përdorimi i gjuhës turke në Thrakë.
Zhvendosja e pasurisë fizike çame nga grekët, ka qenë e pamundur, pasi ato janë delegjitimuar në predikimet kulturore ndërkombëtare, dhe janë zëvendësuar me versionin kanunor të historisë nacionaliste greke për trashëgiminë.
Mbi të gjitha, qeveria shqiptare, organizatat kulturore dhe universitetet në komunitetet shqiptare në gjithë Ballkanin dhe në diasporë, kanë nevojë që të kuptojnë qartë se trashëgimia çame, nuk është një çështje që i përket vetëm një grupi.
Ligjshmëria e vendbanimeve çame në veri-përëndim të Greqisë duhet të konsiderohet si primare për të fituar një njohje ndërkombëtare të kulturës shqiptare, ashtu si beteja për pavarësinë e Kosovës, dhe përmirësimi i të drejtave njerëzore të shqiptarëve në gjithë botën.

[g°n 2]

Kush i ben 1 permledhje ksaj re po pertoj me e lexu komplet :D .

Padrejtesi jane bere ne te gjitha vendet e botes por proporcionalisht shqiperia ka pasur disfaten me te madhe ne humbjen e trojeve. E megjithate kur ne nuk kishim asnje lloj shteti asokohe cfare mund te prisnim prej shteteve qe na rrethonin pervecse coptimit. Duke pare pozitivisht mund te themi qe per fat jemi kjo qe jena sot sepse mund te mos kishim egzistuar fare. Ne nje kohe kur nuk mund te mbronim trojet si mund te dilnim zot gjenocideve ne kurriz te cameve.

[Armend Qushku 2]

Kush i ben 1 permledhje ksaj re po pertoj me e lexu komplet :D .

.....

 

Fakti qe asnje nga qeverite shqiptare nuk ka ngritur zerin per problemet e pronesise e ben kete çeshtje pa prioritet per Shtetin e Shqiperise.

Nuk eshte per pretendime territoriale ndaj Greqise , por thjesht nje problem i te drejtave civile. Camet jane shtetas Grek , dhe si te tille duhet te gezojne te drejtat e pronesise qe kane ne Greqi. Por Shqiperia nuk po zgjedh problemet qe ka me tokat qe mori komunizmi e jo me te kerkoje nga Greqia (vend qe po ben presion per te perfituar politikisht dhe historikisht mbi Shqiperine , Shqiptaret thjesht duan te heqin veton e Greqise per ne BE ) . Pastaj presioni Grek per 800.000 emigrantet Shqiptar atje eshte tejet i madh. Do te kishte efekt direkt mbi jeten e tyre atje.

Te mos harrojme qe Greqia eshte i vetmi shtet ne Europe qe nuk ka deklaruar minoritete. Dhe ky eshte nje paradoks, duke ditur qe kufinjte ne Ballkan dhe Europe nuk prehen me vizore sikurse ne Afrike. Fakti qe shume shtete ne Ballkan ekzistojne eshte sepse kane sakrifikuar per arritjen e tyre shume intelektual e patriote. Vetem per formimin e shtetit Helen ka kontribuar nje pjese e mire e arberesheve .

Mund te lexoni ne italisht/Anglisht nje artikull rreth kesaj:

 

Il Caso Dei Arvaniti

 

The Arvanitas Case And Greece

 

 

Sidoqofte nuk flet njeri as per shqiptaret e Malit Te Zi. Edhe pse nje pjese e veriut te Shqiperise ka lidhje familjare me to,

interesat politike te Shqiperise per t'ù treguar si vend stabilizues ne Ballkan ka lene pas dore arritjen e berjes se Tuzit komune.

Duke u rikthy te Greqia qe nuk njeh as Kosoven si te pamvarur per shkak te interesave e saj kombtare, nuk besoj se do te ndryshonte shume nese shteti Shqiptar do te nderhynte dhe ta quante çeshtjen çame si nje problem per t'ù zgjidhur. Ai qe drejton politiken e jashtme dhe kuron interesat kombetare besoj se do ta kete llogaritur mjaft mire se si duhet vepruar, dhe do ishte me mire sikur te dilnin haptazi

dhe ta pranonin qe nje zgjidhje rreth problemit çam nuk mund te arrihet permes politikes se jashtme Shqiptare. Dhe ne kete rast duhet t'ù jepnin ndihme dhe asistence çameve qe te ankoheshin prane institucioneve nderkombetare per zgjidhjen e çeshtjes se tyre.....

Kjo "zurullldi" eshte shume e komplikuar , kujtoj qe Greqia ka akoma ligjin e luftes me Shqiperine, plus perfitoi vitet e fundit akses per te ndertuar varreza dhe shkolla greke ne Shqiperi.... + mori disa km2 det ne zonen e korfuzit.... etj etj....

[g°n 2]

Greqia ka probleme me Maqedonine, Turqine, Shqiperine me pak fjale me te gjitha shtetet qe e rrethojne. Greqia ka avntazhin se eshte e integruar ne BE dhe NATO ndaj ajo po shfrytezon ne te gjitha menyrat e mundeshme fqinjet per te perfituar dicka nga ato ne kembim te integrimeve euro-atlantike. Sic e keni pare dhe ne Top-channel nese nje TV i huaj apo aq me keq shqiptare do te bente ndonje reportazh per tokat e cameve ne zonat banonin camet, thirrej menjehere sherbimi sekret dhe policia greke per te mbajtur nen kontroll trupen televizive. Biles as vete camet nuk mund te pronuncoheshin per shkak te frikes dhe terrorit qe ishte mbjedhur atje.

 

Ky eshte nje turp per bashkimin europian qe ka ne gjirin e saj nje shtet si greqia.

[rudi 0]

Rikonfirmohet genocidi grek ndaj shqiptarëve të Çamërisë

Nga Kastriot Demi

 

 

 

Dëbimi me dhunë i komunitetit shqiptar të Çamërisë nga vatrat e tij shekullore është një fakt historik, njollë e errët për qytetërimin grek . Ngjarjet dramatike që ndodhën në Çamëri preokupuan së fundmi edhe historiografët grekë të cilët, në analizën e fakteve, hodhën dritë me objektivitet në zbulimin e së vërtetës.

 

Këto ditë u publikua artikulli i korrespodentit Marko Caka ne Athine, që informonte për ekipin e akademistëve historiografë, të cilët organizuan në Athinë , në sallën e TV për universitetin, një seminar me studentët. Akademistët shtjelluan me argumente zhvillimin e ngjarjeve që shkaktuan gjenocidin kriminal ndaj shqiptarëve të Çamërisë, vepër e shovinizmit mesjetar grek. Iniciativa e tyre ishte një kontribut shkencor për sqarimin e mëtejshëm të opinionit në tërësi. Përballë analizës shkencore të studiuesve nuk munguan reagimet e ekstremistëve që ndodheshin në sallë, të cilët me klithma histerike dhe ulërima karakteristike të botës së tyre të deformuar ngjallën neverinë e të pranishmëve . Pa asnjë hezitim historianët faktuan se gjenocidi ndaj shqiptarëve të Çamërisë ishte një akt i turpshëm . Publikimi i gjenocidit është një konfirmim i mëtejshëm përkrah historianëve të tjerë , të cilët në veprat e tyre , si për shembull " Imperializmi dhe rezistenca greke 1940- 1945" , " Thesprotia përmes shekujve" , " Kujtimet e një luftëtari" , kanë stigmatizuar krimet me përkufizimin : " Historia që duam ta kemi të bardhë fsheh fytyrën nga turpi, kudo në çdo kënd ne kemi vënë vulën e turpit" ( N. Zhanga) " Imperializmi dhe Rezistenca, fq 27)

 

Veprimtaria e grupeve fashiste nuk është ndalur , ato grupime përmes shtypit të tyre " Hrisi Avgji" dhe të organizatës MAVI te Vorioepirit reagojnë në forma destruktive që reflektojnë në thellimin e konflikteve dhe destabilizimim në rajon. Në atë seminar akademistët bashkëkohorë zbuluan me kompetencë gjenocidin që u ushtrua ndaj çamëve. Pesëdhjetë mijë shqiptarë u detyruan të braktisin vendin si pasojë e dhunës, grabitjeve dhe ekzekutimeve masive. Midis viteve 1923- 25 u grabitën nga autoritetet greke sipërfaqe të mëdha toke bujqësore , në të cilat u instaluan kolonë nga vende të tjera. Akademistët demaskuan ata që me akuza dhe gënjeshtra i cilësonin viktimat si kriminelë. Jo , - thanë historianët,- kriminelë qenë ata , minoritarët grekë që brenda territorit shqiptar kanë kryer vrasje dhe jo çamët. Konkretisht , në verën e vitit 1993, me bekimin e episkopit të Konicës, Sebastian, në Peshkopi u masakruan nga organizata MAVI dy të rinj, oficerë të ushtrisë shqiptare. Këto akte kriminale kanë ngjallur zemërimin e opinionit. Televizioni prestigjioz grek ALFA ka publikuar gjithë përmbajtjen e argumentuar të profesorëve të historisë mbi Çamërinë. Vetëm në qytetin e Paramithisë u ekzekutuan 75 shqiptarë, viktima të terrorit, të konfirmuar edhe në librin " Myslimanët e Epirit- çamët" te zonjës Elefteria Manda, historiane në Institutin e Studimeve Historike në Selanik . Ajo nënvizon se përveç privacioneve të tjera çamëve u ndalohej përdorimi i gjuhës amtare në vende publike. Në mënyrë plotësuese opinioni duhet të njihet edhe me vrasjet masive që u kryen në Çamëri. Në qytetin e Filatit gjatë viteve '40 - "45 u masakruan 265 vetë . , në Vanër, Granicë dhe Bregu i Lumit. Gjithsej në Çamëri janë masakruar 2900 vetë, pleq, gra , fëmijë dhe të sëmurë të cilët janë një aktakuzë ndaj atyre forcave që përbëjnë turpin e Greqisë dhe errësojë qytetërimin e saj. Inteligjenca përparimtare dhe populli fisnik e mikpritës grek është përshkuar nga dëshira që midis dy vendeve të forcohet mirëkuptimi. Kompozitori dhe luftëtari i Rezistencës, Niki Theodhoraqis, në një intervistë televizive u përball me klerikun arkimandrit . Kompozitori i madh iu drejtua klerikut duke i thënë : " Mbarë popujt dhe në veçanti Greqia kanë nevojë për bashkëpunim, mirëkuptim të ndërsjellët dhe jo konfrontime që lëkundin stabilitetin. Në Greqinë e okupuar qenë grekë ata që me uniforma kombëtare arrestonin dhe gjurmonin luftëtarët e Rezistencës dhe ua dorëzonin pushtuesve. Ekonomia dhe forca janë ato që diktojnë. SHBA,dhe BE, me Britaninë, Gjermaninë, Francën, Rusia dhe në lindje Kina janë faktorë për ekuilibër dhe stabilitet. Parullat nacionaliste nuk i përkasin botës së sotme . SHBA dhe BE shpalosën vullnetin e tyre për Kosovën dhe i dhanë goditje ekspansionit serb." Ky qëndrim dhe formimi i zotit Teodoraqis përbën dhe shpreh atë që mbarë intelektualët në Greqi përbëjnë faktorin e zgjerimit e të mirëkuptimit, veçanërisht me fqinjët. Vizita e ministres së jashtme greke Dora Bakojanis hapi më tej rrugën e miqësisë mes popujve tanë. Por për të kuptuar dhe reaguar mbi përmasat e vërteta të tragjedisë çame dhe për tu larguar nga deklaratat evazive për te ashtuquajturat ``prona te shqiptareve``,pa u specifikuar problemi çam, i sugjeroj zonjës Ministre te lexoje librin e Jani Sharres ``Shëtitje historike ne Çamëri``ku përshkruhen veç grabitjes se pronave edhe episode rrëqethëse me ato vajza qe tërhiqeshin zvarre nga ato mostra qe përbenë një njolle te zeze për kulturën greke. Zonja ministre duhet te dije se nga gjiri popullsisë çame të larguar me dhunë dhe të cilësuar padrejtësisht si kriminale , që për 30 vjet autoritetet greke i ndaluan madje edhe përdorimin e gjuhës amtare, numërohen të kenë dalë me qindra intelektualë, në të gjitha fushat, mjekë, juristë, pedagogë, inxhinierë, arkitektë, njerëz të kulturës e të artit. Siç thotë zoti Niki Theodhoraqis,''kriminelet i kemi pasur midis nesh``, gjendja ka ndryshuar. Mbarë popullsia çame kërkon të drejtat e saj jo në formë lëmoshe , por konform normave e parimeve të bashkësisë evropiane ku bëni pjesë edhe ju, pikërisht ato të drejta që gëzon minoriteti grek në Shqipëri edhe pse ky minoritet nuk përfaqëson një popullsi autoktone siç është popullsia çame. Kësaj popullsie duhet t'i kompensohen pasuritë dhe të riatdhesohet në trojet e saj ndërshekullore, të përgjakur e të dhunuar. Ju zonja Ministre duhet të ushtroni autoritetin tuaj që këto të drejta të plotësohen sipas te gjitha Kartave dhe Normave ndërkombëtare. Një qëndrim i drejte dhe pa komplekse nga ana juaj si përfaqësuese e qeverise greke, do të ngrejë më lartë qytetërimin grek dhe do të forcojë marrëdhëniet mes dy popujve tanë.

 

E Shtune, 05 Prill 2008